‘Boerderij Hoekje 16 en de dwarsverbanden met Moleneind 8’ / Verhalen

door Aize Kijlstra

In een eerdere versie van Hers en Geens dur Diessen, deel 22 heeft Jan Van Helvoirt uitgebreid verslag gedaan van de boerderij op het Hoekje 16 in Diessen (zie hoofdstuk ‘Een gerestaureerde hoeve aan het Lurinx Eind’). Aize Kijlstra heeft de geschiedenis van Hoekje 16 opnieuw uitgeplozen en nog veel meer details toegevoegd wie er de laatste twee eeuwen allemaal gewoond hebben. Ook heeft hij een aantal opmerkelijke dwarsverbanden gevonden tussen de families, die op het Hoekje 16 en op het Moleneind 8 woonden. De geschiedenis van Moleneind 8 is recent ook verschenen in de editie van Hers en Geens dur Diessen deel 31 (zie hoofdstuk ‘Het huis van Opa Koos en Oma Mies’ door Aize Kijlstra).

Peter Cornelis Moonen
Op de kadastrale kaart uit 1832 staat op de plek van het huidige Hoekje 16 een boerderij die destijds eigendom was van Peter Cornelis Moonen (perceel nummer A 953). De lokale benaming is dan nog Hagorst. Een stukje terug naar het Oosten heeft hij nog een huis met erf (A 948), het huidige Hoekje 10. Tegenover zijn huis (perceelnummer C 94) ligt de boerderij van Michiel van Riel (1766-1835), het huidige Hoekje 1. Het perceel A 953 bestaat uit drie gebouwen en in een verpondingslijst uit 1809 wordt gesproken over een huis, schuur en schop.

Kadasterkaart uit 1832 met het perceel 953, waar anno 2022 Hoekje 16 staat. Het Noorden is linksboven.

Peter Cornelis Moonen (1799-1831) had diverse stukken land rondom zijn boerderijen maar ook op andere plekken in Diessen. Hij was in 1799 getrouwd met Petronella van der Meijs (1770-1832). Volgens het bevolkingsregister uit 1828 woonden ze op de boerderij met de plaatsaanduiding “A2” (nu Hoekje 16) met hun kinderen Cornelis (1801-1853) en Johanna Maria (1807-1848). Verder woonden op de boerderij de knechten Cornelis van Bridsem, Antonij Hobbelen, Marinus van der Meijs en de weduwe Jacoba van der Meijs. Hun dochter Maria Catharina (1804-1872) trouwde met Joannes Smeulders en was al naar Tilburg verhuisd.
Na de dood van Peter Cornelis Moonen in 1831 bestaat zijn nalatenschap volgens de memorie van successie uit een “bouwhoeve gelegen te Diessen bestaande uit omtrent acht bunder zeven en twintig roeden bouwland en zeven bunder heide”. De erfenis van vader en moeder wordt pas in 1838 bij notaris Frencken in Hilvarenbeek gedeeld. Aanwezig zijn de kinderen Cornelis, Maria Catharina en Johanna Maria Moonen. Vooraf hebben ze de waarde van de huizen en land al bepaald en is de erfenis in drie zogenaamde “loten” verdeeld. Het eerste lot bestaat uit een boerenhofstede (#948) aan het Leurenseind, het latere Hoekje 10 en diverse percelen bouwland en bos in Diessen en Baarschot. De waarde van lot 1 wordt geschat op 2650 gulden. De akte vermeldt een aantal jaarlijkse belastingen aan zowel de parochie van Diessen (2,50 gulden) als die van Hilvarenbeek. Opmerkelijk is dat degene die deze onroerende goederen krijgt, ook jaarlijks een mud, een schepel, negen koppen en zes maatjes rogge aan de erven van wijlen Jan Ketelaars te Hilvarenbeek moet schenken. Het tweede lot bestaat uit een andere boerenhofstede (#953) aan het Leurenseind, het latere Hoekje 16 en diverse percelen in Diessen en de Haghorst. Dit lot is belast met een jaarlijkse bijdrage van 19.45 gulden aan de “Algemeenen Armen” van Diessen. Ook lot 2 wordt geschat

op een totale waarde van 2650 gulden. Het derde lot bestaat uit een perceel bouwland in Oisterwijk en een som geld van 1200 gulden. In totaal is het derde lot 1600 gulden waard. De verkrijgers van Lot 1 en 2 betalen de verkrijger van lot 3 elk 350 gulden, waardoor alle drie de loten elk een bedrag van 2300 gulden vertegenwoordigen. Het totale bedrag van Lot 3 is lager dan de andere twee maar er hoeven geen jaarlijkse lasten betaald te worden. Johanna Maria Moonen, echtgenote van Norbert van Riel krijgt het eerste lot, Cornelis Moonen het tweede lot en Maria Catharina Moonen, echtgenote van Jan Baptist Smeulders, krijgt het derde lot.

Cornelis Moonen
Na de dood van zijn ouders woont Cornelis Moonen (1801-1853) op de boerderij A2 (huidige Hoekje 16) met zijn tweede vrouw, Johanna van Ostaden (1808-1876). Hij was eerder getrouwd met Johanna Vingerhoets (overleden 1834) en drie jonge kinderen uit dat huwelijk (Johanna Cornelia (1825-1868), Johannes (1830-1862) en Petronella Cornelia (1833-1897)) wonen tijdens de volkstelling van 1838 bij hun vader. Intussen hebben Cornelis Moonen en Johanna van Ostaden twee kinderen gekregen (Johanna Maria (1835-1871) en Adriana (1837-1908) en wonen ze met de knecht Jan van Corven en meid Gerardina van Oirschot op de boerderij. Daarna worden de volgende kinderen op de boerderij geboren: Johanna Maria (1838-1879), Catharina Dimphena (1840-1927), Johanna Cornelia (1841-1922), Wilhelmina (1843-1917) en Jacoba (1844-1922).
Dochter Johanna Maria (roepnaam Johanna), geboren in 1838 was rond 1864 dienstbode geweest op de boerderij van Marinus van Gorp op het huidige Moleneind 8 in Baarschot. Zij raakte verliefd op de zoon des huizes, Hubertus van Gorp en toen ze zwanger werd trouwden ze in 1866 met elkaar. Een maand later werd hun eerste zoontje geboren (Cornelis Gerardus) en sindsdien woonde ze op het Moleneind met haar schoonvader (weduwnaar Martinus van Gorp), man en zoontje. Er volgden nog zes kindjes. Johanna Maria stierf een paar maanden na de geboorte van haar laatste zoontje vlak voor oudejaarsdag in 1878. Hubertus hertrouwt in 1884 met een nichtje van zijn vrouw, Adriana Bullens (zie later).
Cornelis Moonen overlijdt in 1853 op de boerderij op het huidige Hoekje 16, en zijn weduwe Johanna van Ostaden blijft in de boerderij wonen. Haar dochter Johanna Maria Moonen (1835-1871) (roepnaam Maria), die met Jan Bullens (1816-1895) trouwde wonen bij hun (schoon)moeder in het huis.
Er is een memorie van successie na het overlijden van Cornelis Peter Moonen, maar deze is nagenoeg onleesbaar door waterschade.

In 1869 wordt de nalatenschap van Cornelis Moonen in opdracht van Johanna van Ostaden en haar kinderen in het openbaar geveild. Norbert van Riel koopt de boerderij (percelen A 953, 954 en 955) van het latere Hoekje 16 en ook nog diverse percelen bouwland voor een totaal van f 1405. Voor de boerderij had hij f 720 geboden. De rest van de nalatenschap wordt versnipperd aan diverse andere kopers verkocht.

Stamboom Cornelis Moonen. Met Johanna van Ostaden had hij twee dochters die allebei Johanna Maria heten. Dochter Johanna Maria geboren in 1838 ontbreekt op deze stamboom omdat de maker waarschijnlijk dacht dat er ergens een fout was gemaakt.

Johanna van Ostaden
Na het overlijden van haar echtgenoot wordt Johanna van Ostaden het hoofd van de boerderij op het huidige Hoekje 16, die volgens de bevolkingsregisters van 1859 intussen het nummer A3 heeft gekregen (was A2). Ze woont er zoals gezegd met haar dochter Johanna Maria Moonen en schoonzoon Jan Bullens, maar ook haar dochters Adriana, Johanna Cornelia en Jacoba wonen dan nog in de boerderij. Johanna Cornelia vertrekt in 1863 naar Weelde (België) en Adriana trouwt in 1866 met Gerardus Moors en verhuist naar Moergestel.
In huis woont ook nog een kleinzoon van Johanna van Ostaden. Het is het zogenaamde “onechte kind” (Jacobus Hubertus Cornelis Moonen 1866-) van haar ongehuwde dochter Wilhelmina Moonen. Wilhelmina trouwt later met de Belg Josse Poot, die het kind erkent.
Jan Bullens en Johanna Maria Moonen krijgen op de boerderij op het huidige Hoekje 16 een hele serie kinderen. Achtereenvolgens zijn het: Cornelis Petrus (1856), Antonius Wille-

brordus (1857†), de tweeling Petrus en Antony (1858), Adriana (1860), Johannes Ludovicus (1861), Johanna (1863), Paulus Franciscus (1864), Anna Maria (1866), en Huberdina (1869).Na afloop van de veiling van de nalatenschap van Cornelis Moonen verhuist het gezin Bullens in december 1869 naar Hoogeloon waar Hendrikus Johannes (1870) en Marinus (1871†) worden geboren. Johanna Maria overlijdt in 1871 in het kraambed van haar laatste kindje. Johanna van Ostaden was al eerder na de veiling van de boerderij naar een ander huis in Diessen verhuisd.
Eén van de kinderen, Adriana Bullens (1860-1939), trouwt in 1884 met de weduwnaar Hubertus van Gorp en gaat dan op de boerderij op het huidige Moleneind 8 in Baarschot wonen. Zijn eerste echtgenote was de tante van Adriana, Johanna Maria Moonen (ook geboren op het huidige Hoekje 16).
Johanna van Ostaden overlijdt in 1876 op 76-jarige leeftijd in Diessen. Haar schoonzonen Hubertus van Gorp en Gerard Moors zijn getuigen bij de aangifte van haar overlijden.

Andries Vriens
Volgens het bevolkingsregister (1869-1889) vestigt zich in 1871 op het huidige Hoekje 16 (nummer A3), Andries Vriens (1839-1911) die dat jaar getrouwd is met Adriana Hesselmans (1841-1912). Ze wonen er met hun kinderen Johan Hendrik (1871), Hendrika Wilhelmina (1872), Cornelia Antonia Vriens (1874), Wilbrordina Vriens, (1877) en Johanna Antonia (1879). Rond 1890 ruilen ze hun woonplek met die van Jan Anthonij van Riel die op Diessen nummer 24 woont (later Diessen nummer 20). Volgens de veiling van de nalatenschap van Norbert van Riel zou zijn zoon Jan Anthonij van Riel in 1882 al op de boerderij wonen, wat echter niet strookt met het bevolkingsregister uit die tijd. Waarschijnlijk werden alle mutaties niet doorgevoerd in het bevolkingsregister 1869-1889 om het een en ander overzichtelijk te houden.

Jan Anthonij van Riel

Jan Anthonij van Riel (1830-1897) was de oudste zoon van Norbert van Riel (1789-1881) en Johanna Maria Moonen (1807-1848) en er gaat een heel verhaal aan vooraf hoe het zo kwam dat zij op het Hoekje 16 gingen wonen. Zijn vader Norbert (geboren op het tegenwoordige Hoekje 1) trouwde in 1830 met zijn buurmeisje aan de overkant van de weg (Hoekje 16), Johanna Maria Moonen (1807-1848). Ze woonden na hun huwelijk bijna hun hele leven in de boerderij wat nu bekend is als Hoekje 10. Deze boerderij was destijds ook van haar vader Peter Cornelis Moonen. Toen haar vader in 1831 en haar moeder in 1832 overlijden erft zij waarschijnlijk een deel van de bezittingen waaronder deze boerderij. Johanna Maria krijgt 12 kinderen en overlijdt in 1848 in het kraambed.
Norbert van Riel was wethouder en landbouwer en bleef als weduwnaar in hetzelfde huis op het huidige Hoekje 10 wonen, dat hij na het overlijden van zijn vrouw deelde met het gezin van zijn zoon Carolus. Later ging zoon Jacobus in de boerderij van zijn vader wonen, waar Norbert in 1881 op 91 jarige leeftijd overleed.
Na zijn overlijden eiste zijn dochter Johanna van Riel, die non was in Bemmel, via een gerechtelijk bevel dat de verdeling van de erfenis via een publieke veiling moest geschieden. Dit leidde ertoe dat op 9 en 16 januari 1882 de onroerende goederen (drie boerderijen in Diessen!) onder leiding van Notaris Frencken werden geveild.

Jozef Verhoeven

Hendrika Evers en haar kinderen veilen in 1908 de boerderij en de hoogste bieder is Jozef Verhoeven (1862-1955). Intussen is het perceelnummer gewijzigd en de boerderij en erf hebben nu de nummers #1579 en #1580. Volgens het bevolkingsregister van Diessen uit 1910 wonen Jozef Verhoeven, zijn vrouw Johanna Maria Evers (1863-1938) en hun kinderen Petronella Jozephina (Nel)(1897 – 1986), Johannes Arnoldus (Jan) (1900-1974), Arnoldus Cornelis (1903-1985), Maria Adriana (Joane) (1906-1996) en Adrianus Ludovicus (Janus) (1909-1991) op het Hoekje 16. Ze kwamen van de Haghorst. Johanna Evers was geen directe familie van de vorige bewoonster Hendrika Evers.

Weduwnaar Jan Verhoeven (1790-1875) hertrouwde in 1819 met Johanna Schoonens en hun oudste zoon Arnoldus is in 1820 mogelijk nog op het Moleneind 8 geboren aangezien de buurmannen daar, Jacobus Bosmans en Goyart Bakkers de getuigen waren bij de aangifte van de geboorte. Later verhuisde het gezin naar Diessen.

Jozef Verhoeven en zijn gezin bleven lange tijd samen op de boerderij op het Hoekje 16 wonen. Dochter Nel trouwde met Franciskus (Frans) Timmermans en ging in de Laarstraat in Diessen (A18) wonen. De oudste zoon Jan (1900-1975) ging in 1922 naar Hilvarenbeek, maar keerde in 1924 weer terug op de boerderij. Hij trouwde in 1932 met Petronella Adriana (Nelly) Vingerhoets (1907-1987) en ging op Hoekje 4 wonen.
In 1938 overleed Jozef (Jos) zijn vrouw, Johanna Evers. In de krant werd het overlijden als volgt vermeld: “De echtgenoote van de wethouder Jos Verhoeven alhier voelde zich onwel worden en eer geestelijke en gezondheidkundige hulp geboden was, had zij het heden met het eeuwige verwisseld”.

Johanna Maria Evers (1863-1938). Bron: Johan van Soest,

van Soest website.

Jozef Verhoeven (1862-1955). Bron: Johan van Soest, van Soest website.

Na het overlijden van zijn vrouw verkocht Jozef Verhoeven in 1938 via een veiling zijn gehele landbouwinventaris en ruilde met zijn zoon Jan (1900-1974) van woning, die met Petronella Adriana (Nelly) Vingerhoets (1907-1987) was getrouwd. Vlak na de oorlog adverteert Jan in de zomer van 1947, biggen en aardappelen in het Nieuwsblad van het Zuiden. Het huidige Hoekje 16 was destijds bekend als Hoekske A2.
Op 15 november 1957 vieren Jan en Nelly hun zilveren bruiloft.

Viering zilveren bruiloft van Jan en Nelly Verhoeven in 1957. Onderste rij v.l.n.r. Ton Habraken – Wil Verhoeven J.z. – Sjard Habraken – Frans Verhoeven J.z. – Noud Verhoeven J.z. – Jan Verhoeven J.z. – vader Jan Verhoeven – moeder Nelly Verhoeven-Vingerhoets – grootmoeder Jans Vingerhoets-van Laarhoven – Jo Verhoeven J.d. – Jos Verhoeven J.z. – Ton Verhoeven J.z. – Janus Verhoeven J.z. Foto van Stichting Erfgoed Diessen.

Na het overlijden van Jan Verhoeven in 1974 bleef zijn zoon Jos (1935-2011) als vrijgezel op de boerderij op het Hoekje 16 wonen met zijn moeder Nelly Verhoeven-Vingerhoets. Hij deed de boerderij samen met zijn broer Noud (1938-2020). Ze hadden een gemengd bedrijf met melkkoeien, varkens en akkerbouw. Noud (1938-2020) was getrouwd met Annie Broks (1941-2009) en ze woonden verderop aan het Hoekje 9 in een woning die zij eigenhandig gebouwd hadden. Noud en Jos namen de boerderij in 1980 formeel over van hun moeder en ze boerden er samen tot 1995. Jos bleef in de boerderij wonen en nadat hij in 2011 was overleden nam zijn nichtje, de dochter Ellen Verhoeven (1971) van Noud en Annie Verhoeven-Broks, de boerderij (zonder land) over met haar partner Eric Heuer (1968). Sinds die tijd hebben ze de boerderij ingrijpend verbouwd met behoud van historische elementen. Voordat ze met de verbouwing begonnen hebben ze een bouwhistorisch onderzoek laten verrichten waaruit bleek dat er oorspronkelijk een Hallehuisboerderij heeft gestaan, die eind negentiende eeuw herbouwd is tot Langgevelboerderij. Een ankerbalkgebint uit de oorspronkelijke Hallehuisboerderij is hergebruikt en ingemetseld in een tussenwand van de huidige boerderij.

Achter de boerderij hebben ze een grote boomgaard en doen ze mee aan de opvang van ezels. Anno 2024 hebben ze in de boerderij een Bed and Breakfast ingericht onder de naam “Bij Ome Jos”. Als gast moet het een weldaad zijn om in een boerderij te overnachten met zo’n rijke historie.

Hoekje 16, Diessen. Datering 04-07-1991. Bron: Fotograaf Wies van Leeuwen, collectie (BHIC). Identificatienummer PNB001013935 en PNB001013936.

Verantwoording en dankwoord.
Diverse feitjes genoemd in de serie boeken van dorpshistoricus Jan van Helvoirt vormden de aanleiding tot dit stukje (Origines Becanae Diessen, 2022 delen 4A, 4B en 4C), waarvoor mijn dank. Jan van Helvoirt heeft eerder een artikel geschreven over Hoekje 16 (zie Hers en Geens dur Diessen, deel 22) in het hoofdstuk ‘Een gerestaureerde hoeve aan het Lurinx Eind’). Het huidige stukje bevat aanvullende details over de vroegere bewoners en een aantal rectificaties. Ook heb ik een aantal dwarsverbanden ontdekt tussen familieleden van de boerderijen op het Hoekje 16 en het Moleneind 8.
Dank aan Ellen Verhoeven en Eric Heuer, die details over de recente geschiedenis van de boerderij hebben toegelicht en die mij inzage hebben gegeven in het rapport van Ir. W.H.R.M. Beelen (Bouwhistorische verkenning van de boerderij Hoekje 16 in Diessen, 2010, Monumentenhuis Brabant). Ook dank aan mevrouw Inge van Ginderen van het Regionaal Historisch Centrum Eindhoven, die behulpzaam is geweest bij het opzoeken van allerlei aktes van veilingen verricht door notaris Hordijk te Vessem. Verder dank aan het Regionaal Archief

Tilburg, die haarscherpe scans van de bevolkingsregisters van het dorp Diessen online beschikbaar hebben gesteld. Bevolkingsregisters van de periode 1920-1930 konden worden ingezien via de website van de “Open Archieven”. Ook dank aan het Brabants Historisch Informatie Centrum, die kadasterkaarten (minutenplans van Diessen) en zogenaamde “memories van successie” online toegankelijk hebben gemaakt. Ook heb ik via het BHIC foto’s van de boerderij kunnen downloaden. Ook ben ik dank verschuldigd aan de Stichting Erfgoed Diessen, die een uitgebreid fotoarchief van Diessen op hun website hebben staan, met vaak een uitgebreide toelichting van de personen die op de foto’s staan. Informatie over veilingen heb ik gevonden via het online openbare krantenarchief “Delpher”. Informatie over stambomen, geboortejaar en jaar van overlijden werd verkregen via “MyHeritage online”.

Aize Kijlstra, april, 2024.

‘Boerderij Hoekje 16 en de dwarsverbanden met Moleneind 8’

door Aize Kijlstra

Reactie plaatsen

Reacties