Herinneringsplaatsen Tweede Wereldoorlog

Toespraak bij dodenherdenking op 4 mei door Wil Vennix

Op 4 mei vond de traditionele Dodenherdenking in Diessen plaats, ook dit jaar weer bijgewoond door een grote groep betrokken inwoners. De organisatie was in de vertrouwde handen van Comité Diosna en de presentatie van Liesbeth Kies. Verder droegen het Diessense mannenkoor en de beide Gildes hun steentje bij. Gedichten werden voorgelezen door Elise Bogers (Willibrordusschool Diessen) en Sterre Luijten (Jong Nederland). Freek van Korven speelde kort voor 20.00 uur de Taptoe, daarna sprak wethouder Gerrit Overmans namens de gemeente een woordje, waarin 'verbinding' centraal stond. Wil Vennix sprak aansluitend namens Stichting Erfgoed Diessen over de monumenten en plaatsen in onze gemeente die herinneren aan de Tweede Wereldoorlog. Hieronder de volledige tekst van zijn toespraak en een fotoreportage.

Vorig jaar mocht ik namens de Stichting Erfgoed Diessen tijdens deze plechtigheid iets vertellen over de 12 mei 1940-brug. Aan het begin van de oorlog sneuvelden hier 11 Franse militairen in hun dappere poging om de Duitse inval tot staan te brengen. Hun namen zijn vermeld op het monument hier achter mij en ook op het herinneringskruis op het kerkhof hier vlakbij. En sinds 12 mei 2021 is er ook de 12 mei 1940-brug als blijvend eerbetoon van Diessen aan deze helden die ver van huis het hoogste offer brachten in de strijd tegen de agressor en vóór onze vrijheid.

Dat zijn dus al 3 plaatsen in ons dorp waarin u herinnerd wordt aan de Tweede Wereldoorlog. Maar er zijn nog tal van andere dergelijke plaatsen. De Stichting Erfgoed Diessen en de Heemkundige Kring Ioannes Goropius Becanus hebben samen het initiatief genomen om die monumenten te inventariseren en te onderzoeken of en zo ja, hoe we deze voor de toekomst kunnen beschermen. Ik zal vandaag een aantal van die monumenten de revue laten passeren.

Naast het kruis voor de 11 Fransen op het kerkhof staat nog een kruis: voor Jan de Vries. Jan was een broer van Gust de Vries, die de ouderen nog goed gekend hebben als kruidenier en dorpsfotograaf van Diessen. Jan was dienstplichtig korporaal toen de oorlog uitbrak. Op 10 mei 1940 werd hij gewond  bij een zware aanval op vliegveld Ypenburg, bij Den Haag. Op 26 mei 1940 overleed hij, slechts 21 jaar oud, of liever gezegd: jong. Postuum kreeg hij de Bronzen Leeuw toegekend en daarnaast is zowel in Diessen als in Den Haag een straat naar hem genoemd. In Diessen herinneren dus 2 plaatsen aan hem en zo houden we zijn nagedachtenis levend.

En dan is er nog een ander bijzonder graf op het kerkhof. Dat graf herinnert ons aan 24 september 1944, een zwarte dag voor Diessen. Een Engelse granaat die bedoeld was om de Duitse observatiepost in de kerktoren uit te schakelen raakte een nabijgelegen provisorische schuilkelder. Van de 16 mensen in de schuilkelder overleden er 5 direct en 2 kort nadien. Het waren Miet van den Bergh-van Gool, haar moeder Pauw van Gool en haar 2 weken oude zoontje Paulus. Daarnaast Jan en Miet Vingerhoets en hun kinderen Adriana en Cornelis. Hun graf is bewaard gebleven en het zou goed zijn om dit ook voor de toekomst te behouden, ter herinnering aan alle slachtoffers van de oorlog.

Maar ook elders in onze gemeente zijn er nog diverse herinneringen aan de oorlog. Te beginnen in het uiterste westen van de gemeente Hilvarenbeek, in de bossen van Gorp. Daar vinden we het monument voor ‘de Gijzelaars’, waar nog elk jaar een herinneringsbijeenkomst wordt gehouden.

Van veel recentere datum is het monument aan de Roovertsedijk, aan de linkerkant bij de bosrand. Hier is vorig jaar een gedenksteen onthuld voor de 3 Engelse soldaten die hier 78 jaar geleden, op 26 oktober 1944, op een mijn zijn gereden en zijn gesneuveld.

Op het kerkhof van Biest-Houtakker vind je het graf van Piet Leermakers, een verzetsman die onderduikers en piloten hielp. De Duitsers fusilleerden hem in 1944.

Op Godes Akker, de protestantse begraafplaats in Esbeek, liggen de graven van de Engelse militair Charles Simpson en van Jan van Dongen, een onderduiker die tegelijk met de zojuist genoemde Piet Leermakers door de Duitsers is vermoord.

Op het Beekse kerkhof is het graf van Jan Aarts, die op 14 mei 1940 als militair sneuvelde door geweervuur. Verder vinden we op dit kerkhof een bijzondere gedenksteen voor vader Jos en zonen Marcel en Staf van der Heijden. De hele familie Van der Heijden zat in het verzet en drie familieleden hebben dat met de dood moeten bekopen. Ze zijn nooit teruggekeerd uit Duitse gevangenschap en hebben hier dus ook geen graf gekregen, maar worden wel herdacht.

Verder is er het oorlogsmonument op de Vrijthof, waar we ook een gedenksteen vinden voor de Joodse Alida Lion, voor wie aan de Veldhoven, bij het Alidapad, ook een bank met haar naam is geplaatst.

En tot slot noem ik dan het bekende witte kapelletje tegenover Annanina’s Rust, waarin zich een plaat bevindt met de meeste slachtoffers uit onze gemeente.

Kortom, voor wie het wil zien, wordt de herinnering aan de oorlog op tal van plaatsen in ons dorp en onze gemeente in ere gehouden. Zowel het lijden van de slachtoffers als de moed van de strijders wordt hiermee herdacht. Laten we met z’n allen zorgen dat deze monumenten behouden blijven. En sta zelf af en toe ook eens – figuurlijk, maar ook letterlijk – stil bij zo’n monument. Sta even stil bij het leed dat de oorlog heeft aangericht. Sta stil bij de opofferingen die zijn getroost om de tirannie te verdrijven. En sta stil bij het grote voorrecht dat wij in Nederland en in Diessen al zo lang in vrede en in vrijheid mogen leven. Daarom blijft gedenken nodig en belangrijk, op 4 en 5 mei maar ook de rest van het jaar.

Opdat we niet vergeten.